Rozwój mowy dziecka

Na pozór mogłoby się wydawać, że  mowa jest prostym i nieskomplikowanym zjawiskiem. Nic bardziej mylnego! Mowa jest czynnością złożoną. W jej tworzeniu bierze udział wiele narządów. Prawidłowy rozwój mowy uwarunkowany jest działaniem wielu mechanizmów w organizmie człowieka.

Jakie czynniki wpływają na prawidłowy rozwój mowy?

Aby nadawanie i odbieranie mowy było możliwe musi zostać spełnione kilka warunków:

• Prawidłowo ukształtowany ośrodkowy układ nerwowy
• Prawidłowo funkcjonujący narząd słuchu
• Prawidłowo funkcjonujący narząd mowy
• Prawidłowo funkcjonujący narząd wzroku
• Prawidłowy rozwój umysłowy
• Prawidłowy rozwój psychofizyczny
• Prawidłowe warunki środowiskowe i wychowawcze.

Jakie etapy wyróżniamy w rozwoju mowy dziecka?

Rozwój mowy dziecka najprościej można podzielić na okresy:

1. Okres melodii, który przypada około 1 roku życia dziecka. Dziecko w tym okresie wydaje z siebie dźwięki pomrukiwania, głużenia, gaworzenia, krzyku i płaczu.
2. Okres wyrazu, który trwa zazwyczaj od 1 do 2 roku życia. W tym czasie dziecko zaczyna używać pierwszych słów t.j mama, tata, baba, papa itp.
3. Okres zdania, który występuje około 2 – 3 roku życia.  Pierwsze zdania składają się w dwóch wyrazów, występujących w  formie twierdzącej. Szybko pojawiają się zdania proste rozkazujące i pytające.
4. Okres swoistej mowy dziecięcej, który obejmuje czas od 3 do 7 roku życia. Pojawiają się wypowiedzi wielozdaniowe, mowa jest zrozumiała również dla osób z poza otoczenia dziecka.

 Rozwój artykulacji głosek również odbywa się w zależności od wieku dziecka:

Zdarza się, że rozwój mowy jest nieadekwatny do wieku dziecka. Wtedy istnieje ryzyko występowania opóźnionego rozwoju mowy.

Czym jest zjawisko opóźnionego rozwoju mowy?

Opóźniony rozwój mowy występuje w sytuacji, w której mowa dziecka wytwarza się z około 6 miesięcznym (lub większym) opóźnieniem w odniesieniu do normy. Dziecko z opóźnionym rozwojem mowy charakteryzuje się tym, że mówi mało lub nie mówi w ogóle. Do komunikacji wykorzystuje gesty, mimikę twarzy, płacz i śmiech. Opóźniony rozwój mowy możemy podzielić na samoistny (SORM) i niesamoistny (NORM).

Samoistne opóźnienie rozwoju  mowy często związane jest z indywidualnym tempem rozwoju mowy dziecka. Może wynikać z pewnych nieprawidłowości aparatu artykulacyjnego lub niedojrzałością procesów nadawczo-odbiorczych w mózgu. W tym przypadku słuch jest prawidłowy, dziecko znajduje się w normie intelektualnej. Często okazuje się, że po pewnym czasie dojrzewają odpowiednie obszary w  mózgu dziecka i opóźnienie mija. SORM ma formę tymczasową.

Niesamoistne opóźnienie rozwoju mowy jest konsekwencją pewnych nieprawidłowości t.j zaburzenie słuchu, uszkodzenia neurologiczne, czy niepełnosprawność intelektualna. Dziecko z niesamoistnym opóźnieniem rozwoju mowy potrzebuje odpowiedniej terapii oraz stymulacji.

W jaki sposób można wspierać rozwój mowy dziecka?

Mowę dziecka najlepiej wspierać kompleksowo. Warto wzmacniać obszar poznawczy dziecka oraz rozwój ogólny. W jaki sposób? Mobilizujemy dziecko do mówienia, komentujemy codzienne czynności. Istotne będzie czytanie dziecku (polecam całą serie książek opisujących rzeczywistość chłopca o imieniu Pucio, czy serie książek z Kicia Kocią), nazywanie obrazków, używanie wyrażeń dźwiękonaśladowczych. Wspólne śpiewanie piosenek i powtarzanie wyliczanek, czy wierszyków. Warto zastosować zabawy paluszkowe z wykorzystaniem pacynek, które dzieci uwielbiają. Ważne, aby zachować formę zabawy atrakcyjną dla dziecka.

Należałoby także zwrócić uwagę na zabawki, których używa dziecko. Zabawki powinny prowokować dziecko do ich kreatywnego użycia, dlatego odradza się zabawki grające. Zasada jest prosta im więcej powie, zaśpiewa i zagra zabawka tym mniej aktywności ze strony dziecka. Zabawki powinny wzbudzać pomysłowość. Istotne, aby nie było ich zbyt wiele. Wszyscy znamy widok dziecięcego pokoju przepełnionego zabawkami. Efekt jest taki, że dziecko nie wykorzystuje potencjału zabawki, nie manipuluje nią i szybko zmienia na inną.

Warto wiedzieć, że dziecko nabywa mowę naturalnie w interakcji. Dlatego warto opisywać i nazywać otaczającą  dziecko rzeczywistość oraz  nadawać znaczenie gestom. Prostym przykładem będzie nauka języka obcego. Często wyuczenie na pamięć słówek i gramatyki z książki, w rezultacie i tak nie daje umiejętności posługiwania się językiem obcym. Bardziej efektywny okaże się wyjazd za granice, osłuchanie się z językiem danego kraju w rozmowie, oglądanie filmu, czy słuchanie piosenek w danym języku. Podobnie wygląda mechanizm nabywania mowy przez dziecko. Poprzez wspólne i kreatywne spędzanie czasu dziecko szybciej zdobędzie umiejętność posługiwania się językiem.