Krótkie wędzidełko języka a mowa dziecka

Wędzidełko języka: trochę podstawowej wiedzy

Problem krótkiego wędzidełka kształtuje się już na etapie embrionalnym. Jeżeli zostaną zaburzone procesy uwolnienia języka z dna jamy ustnej to w późniejszym czasie mogą pojawić się trudności w prawidłowym funkcjonowaniu języka. Wędzidełko to fałd błony śluzowej rozpięty między dnem jamy ustnej, a powierzchnią dolną języka (Daubert W, Ilustrowana  anatomia człowieka wg Feneisa, 2010).

Wyróżniamy kilka rodzajów wędzidełek jamy ustnej np. wędzidełko języka (najczęściej diagnozowane jako nieprawidłowe), wędzidełko wargi górnej i dolnej, a także wędzidełka policzków. Krótkie wędzidełko skutecznie ogranicza prawidłowy ruch języka. W literaturze problem ten nosi nazwę ankyloglossii. Nieprawidłowość ta zdecydowanie częściej dotyczy chłopców, zazwyczaj zostaje zdiagnozowany u noworodków i niemowląt. Istnieje ryzyko wpływu czynników genetycznych na dziedziczenie ankyloglossii.

Język i jego funkcje

Język pełni bardzo wiele ważnych funkcji. Prawidłowa ruchomość języka powinna pozwolić na kontrolę każdego miejsca w jamie ustnej. Język naturalnie dąży do bodźca np. w sytuacji utknięcia jedzenia, pojawienia się afty, czy źle założonej plomby język będzie podążał w kierunku czynnika powodującego dyskomfort. Język to główny narząd smaku, miesza spożywany pokarm ze śliną, kieruje kęs do rozdrobnienia oraz do połknięcia. Język pełni również ogromną  role w procesie artykulacji. Dlatego niezwykle ważna jest z punktu widzenia logopedy budowa anatomiczna języka.

Kiedy i jak zbadać język i wykryć za krótkie wędzidełko języka?

Badanie wędzideł  powinno odbyć się podczas wizyty diagnostycznej u logopedy. Często pierwsze spotkanie poświęcone jest nawiązaniu relacji pomiędzy logopedą, a dzieckiem. Logopeda powinien zadbać o komfort małego pacjenta,  zdobyć  jego zaufanie i w przyjaznej atmosferze zbadać wędzidła jamy ustnej. Często problemy, z którymi pojawiają się młodzi pacjenci w gabinecie logopedycznym leżą u podstaw nieprawidłowej budowy wędzideł. Badanie nie powinno być bolesne dla dziecka.

Krótkie wędzidełko może niekorzystnie wpływać na  rozwój mowy, ponieważ oddziałuje bezpośrednio na ruchomość języka. Często spotykanym problemem u pacjentów z ankyloglossią jest pionizacja i trudności z unoszeniem szerokiego języka co jest niezwykle ważną umiejętnością, ponieważ większość głosek języka polskiego do prawidłowej artykulacji wymaga tejże pozycji.

Zbyt krótkie wędzidełko u dziecka: objawy

Istnieje wiele objawów wskazujących, że dziecko może zmagać się z krótkim wędzidełkiem języka. W przypadku noworodków i niemowląt pierwszym niepokojącym objawem może okazać się problem z chwyceniem brodawki, lub ich poranienie, czy bolesne karmienie. Ankyloglossiia zaburza aktywne ssanie, może powodować problem z uszczelnieniem i tworzeniem podciśnienia oraz odklejanie się języka od brodawki charakteryzujące się odgłosem kląskania, czy klikania.

Problem ten dotyczy nie tylko ssania piersi, ale  również pobierania pokarmu za pomocą butelki. Warto zwrócić uwagę na problem z przybieraniem na wadzę przez dziecko, czy nadmierny pobór powietrza. Dzieci zmagające się z ankyloglossią będą charakteryzowały się nieprawidłową pozycję spoczynkową  języka - język leżący płasko na dnie jamy ustnej oraz otwarta buzia podczas snu, co w konsekwencji będzie prowadziło do nieprawidłowego toru oddechowego, czyli oddychania przez usta.  

Objawem ankyloglossii u dzieci starszych będą wady wymowy. Krótkie wędzidełko języka może wpłynąć na rozwój i budowę podniebienia twardego oraz problemy z pionizacją języka. Konsekwencją ankyloglossii mogą być wady zgryzu np. zgryz krzyżowy, lub zgryz otwarty.

Jeżeli u dziecka zauważalne są objawy krótkiego wędzidełka języka warto udać się na wizytę do logopedy lub neurologopedy. Specjalista oceni funkcje języka. W przypadku niemowląt sprawdzi także odruchy, zweryfikuje przyrosty wagi, pozycję do karmienia, poziom laktacji oraz oceni ssanie.

Krótkie wędzidełko języka: co na to logopeda?

Logopeda po dokładnej ocenie zaproponuje rozwiązanie problemu, może zalecić wykonanie zabiegu chirurgicznego, który istotnie poprawi warunki anatomiczne w obrębie wędzidełka. Zabieg ten nosi nazwę: frenulotomia – polega na poziomym przecięciu skróconego fałdu wędzidełka. Specjalista może wykonać zabieg nożyczkami, nożem elektrycznym lub laserem. Zaletą zabiegu jest prostota oraz szybkość jego wykonania jest skuteczny, poza tym istnieje niskie ryzyko niepowiedzenia oraz komplikacji po zabiegu. Ważnym elementem jest odpowiednie przygotowanie tkanek do zabiegu oraz odpowiednia stymulacja po frenulotomii.

Logopeda / neurologopeda powinien przedstawić małemu pacjentowi oraz opiekunowi odpowiednie ćwiczenia mające na celu rozluźnienie dna jamy ustnej. W sytuacji kiedy zabieg dotyczy noworodka lub niemowlęcia bezpośrednio po zabiegu warto przystawić dziecko do piersi. Mleko matki posiada właściwości przeciwbólowe. Dodatkowo karmienie piersią po zabiegu będzie ćwiczeniem wspierającym funkcje języka.

Terapia krótkiego wędzidełka u noworodków i nie tylko

Terapia krótkiego wędzidełka wymaga często współpracy kilku specjalistów tj. logopeda/neurologopedia, doradca laktacyjny, chirurg dziecięcy,  stomatolog, foniatra, czy fizjoterapeuta. Zabieg frenulotomii, czyli przecięcie krótkiego wędzidełka wykonuje zazwyczaj chirurg. Natomiast bardzo często po zabiegu istotna okazuje się pomoc również innych specjalistów.

Krótkie wędzidełko wpływa bezpośrednio na rozwój mowy, karmienie, postawę ciała i wiele innych, dlatego niezwykle ważne jest, aby w sytuacji zaobserwowania objawów ankyloglossii podjąć odpowiednie działania, które wskaże specjalista. Ankyloglossiia jest dość często spotykanym zaburzeniem wśród dzieci, dlatego warto korzystać z pomocy specjalistów, ponieważ aktualnie istnieje wiele metod i technik wspierania pacjentów z tą przypadłością.